古典ギリシャ語動詞変化まとめ 4 βλάπτω
約50語の動詞を通じて古典ギリシャ語の動詞の変化の基本的な規則やパターンを身につけることを目指すシリーズです。
βλάπτω 傷つける (動詞幹 βλαβ-)
現在幹 βλαπ‧τε/ο- (< βλαβ‧jε/ο-)
能動態現在 βλάπ‧τω, βλάπ‧τεις, βλάπ‧τει, βλάπ‧το‧μεν, βλάπ‧τε‧τε, βλάπ‧τουσι(ν) / βλάπ‧τειν
能動態未完了過去 ἔ‧βλαπ‧το‧ν, ἔ‧βλαπ‧τε‧ς, ἔ‧βλαπ‧τε(ν), ἐ‧βλάπ‧το‧μεν, ἐ‧βλάπ‧τε‧τε, ἔ‧βλαπ‧το‧ν
未来幹 βλαψ‧ε/ο- (< βλαβ‧σε/ο-)
能動態未来 βλάψ‧ω, βλάψ‧εις, βλάψ‧ει, βλάψ‧ο‧μεν, βλάψ‧ε‧τε, βλάψ‧ουσι(ν) / βλάψ‧ειν
第1アオリスト幹 βλαψ‧α- (< βλαβ‧σα-)
能動態第1アオリスト ἔ‧βλαψ‧α, ἔ‧βλαψ‧α‧ς, ἔ‧βλαψ‧ε(ν), ἐ‧βλάψ‧α‧μεν, ἐ‧βλάψ‧α‧τε, ἔ‧βλαψ‧α‧ν / βλάψ‧αι
第2完了幹 βε‧βλαφ‧α- ※帯気第2完了
能動態第2完了 βέ‧βλαφ‧α, βέ‧βλαφ‧α‧ς, βέ‧βλαφ‧ε(ν), βε‧βλάφ‧α‧μεν, βε‧βλάφ‧α‧τε, βε‧βλάφ‧ᾱσι(ν) / βε‧βλαφ‧έ‧ναι
*
前回の γράφω に引き続き、動詞幹が両唇閉鎖音で終わる動詞です。
動詞幹が、βλαπ- や βλαφ- ではなくてどうして βλαβ- なのか、というのは、受動態第2アオリストの ἑ‧βλάβ‧ην や、同じ語根からできた βλάβη などの別の単語から導き出されています。
未来幹と第1アオリスト幹で、-βσ- が -ψ- になっているのは、前回説明した通りです。
*
今回、目新しい点が2つあります。
まず目立つのが、動詞幹が βλαβ- なのに、見出しとなっている直説法能動態現在1人称単数形 βλάπτω に、なぜか -τ- が入っている点です(チエシュコ p. 160)。
これまで、現在幹に -ε/ο- をつけるだけで現在幹ができる大人しい動詞ばかりを紹介してきましたが、そんな単純なものばかりではありません。むしろいろいろな動詞を見ると、現在幹こそ一番やんちゃな変化が多いともいえます。
βλάπ‧τω は、歴史をたどると *βλαβ‧jω(ブラビョー?)で、-βj- が -πτ- に変化したことになっています。π 幹の τύπ‧τω(cf. τύπ‧ος)、φ 幹の κρύπ‧τω(cf. κρύφ‧α)なども同じパターンです。
*
もう1つ今回初めて出てきたのが帯気第2完了です。
前回の γράφω は、動詞幹に-α をつけて第2完了幹 γε‧γραφ‧α- を作りましたが、βλάπτω の第2完了幹は、βε‧βλαβ‧α- ではなく βε‧βλαφ‧α- になっています。
第2完了ではこのように、動詞幹の最後の無気音が無声帯気音に変わることがよくあります。しかし必ず変わるというわけではないので、一語一語覚える必要があります。
*
動詞幹・時制幹と主要部分
動詞幹 βλαβ-
チエシュコ タイプ5(p. 160)
1. βλάπ‧τω 能動態現在 1人称単数
(現在幹 βλαπ‧τε/ο-)
2. βλάψ‧ω 能動態未来 1人称単数
(未来幹 βλαψ‧ε/ο-)
3. ἔ‧βλαψ‧α 能動態第1アオリスト 1人称単数
(第1アオリスト幹 βλαψ‧α-)
4. βέ‧βλαφ‧α 能動態第2完了 1人称単数
(第2完了幹 βε‧βλαφ‧α-)
5. βέ‧βλαμ‧μαι 中動態完了 1人称単数
(完了中受動幹 βε‧βλαβ-)
6. ἑ‧βλάβ‧η‧ν 受動態第2アオリスト 1人称単数
(第2アオリスト受動幹 βλαβ‧η-)
変化形一覧
能動態現在 βλάπτω, βλάπτεις, βλάπτει, βλάπτομεν, βλάπτετε, βλάπτουσι(ν) / βλάπτειν
能動態未完了過去 ἔβλαπτον, ἔβλαπτες, ἔβλαπτε(ν), ἐβλάπτομεν, ἐβλάπτετε, ἔβλαπτον
能動態未来 βλάψω, βλάψεις, βλάψει, βλάψομεν, βλάψετε, βλάψουσι(ν) / βλάψειν
能動態第1アオリスト ἔβλαψα, ἔβλαψας, ἔβλαψε(ν), ἐβλάψαμεν, ἐβλάψατε, ἔβλαψαν / βλάψαι
能動態第2完了 βέβλαφα, βέβλαφας, βέβλαφε(ν), βεβλάφαμεν, βεβλάφατε, βεβλάφᾱσι(ν) / βεβλαφέναι
他の記事も読んでみていただけるとうれしいです! 訳詩目録 https://note.com/lulu_hiyokono/n/n448d96b9ac9c つながる英単語ノート 目次 https://note.com/lulu_hiyokono/n/nf79e157224a5